اصول اخلاقی انتشار مقاله در دوفصلنامۀ پژوهش‌های کیفی در علوم رفتاری
تمام عوامل اجرایی دوفصلنامۀ پژوهش کیفی در علوم رفتاری (مدیر مسئول، سردبیر، شورای نویسندگان و داوران) خود را تابع اصول اخلاقی رایج حاکم بر انتشار نشریات علمی می‌دانند که به طور خاص در راهنمای کمیتۀ اخلاق انتشارات (COPE) منعکس شده است. برای رعایت کامل اصول اخلاقی حاکم بر پژوهش و نگارش علمی، نظر ویسندگان محترم را به موارد زیر جلب می‌نماید:
- فایل منشور و موازین اخلاق پژوهش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- فایل آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی مورخ 98/5/3 - مصوب هیأت وزیران
- فایل دستورالعمل ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی مورخ 98/10/17 - مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- فایل نمودار جریانی کمیتۀ اخلاق انتشارات (COPE) به فارسی
- فایل تعهدنامۀ رعایت اصول اخلاقی و فرم تضاد منافع دوفصلنامۀ پژوهش کیفی در علوم رفتاری
نکات مهم در رعایت اصول اخلاقی در هنگام ارسال مقاله
- مسئولیت صحت و دقت محتوای مقالات بر عهدۀ کلیۀ نویسندگان (به ویژه نویسندۀ مسئول) است . چاپ مقاله به معنی تأیید مطالب آن توسط مجله نیست.
- کلیۀ نویسندگان (به ویژه نویسندۀ مسئول) موظفاند در هر زمان که متوجه وجود خطا در مقالۀ خود شدند، مجله را در جریان آن قرار داد تا نسبت به اصلاح آن اقدام شود.
- مقاله نباید در هیچ یک از نشریات، مجموعه مقالات همایش‌ها یا گزارش‌های علمی ... در داخل و خارج کشور به چاپ رسیده باشد.
- ارسال همزمان یک مقاله به دو مجله مجاز نیست لذا تا نتیجۀ بررسی مقاله در بازۀ زمانی تعیین شده در این نشریه در حال انجام است نویسندگان متعهدند که مقاله را برای انتشار به نشریۀ دیگری ارسال نکنند.
- در صورتی که در هر مرحله از ارسال، داوری، ویرایش یا چاپ مقاله رفتارهای غیراخلاقی پژوهشی اعم از جعل داده‌ها (Fabrication)، تحریف اطلاعات (Falsification) و سرقت علمی (Plagiarism) مشاهده شود، مجله اختیار برخورد قانونی را خواهد داشت.
- نویسندگان متعهدند مرتکب «اجارۀ علمی» نشده باشند: در اجارۀ علمی، نویسنده (یا نویسندگان) فرد دیگری را برای انجام پژوهش یا نگارش مقاله به کار گرفته و پس از پایان پژوهش، با دخل و تصرف اندک، مقاله را به نام خود منتشر می‌کنند یا در هنگام نوشتن اسامی، فردی که پژوهش را انجام و مقاله را نوشته است در جایگاه مناسب قرار نمی‌دهند.
- نویسنده مسئول مقاله باید نسبت به وجود نام و اطلاعات تمامی نویسندگان (به ترتیب نقش آنها در انجام پژوهش و نگارش مقاله) دقت نماید.
- نویسندۀ مسئول متعهد است از درج نام نویسنده‌ای که در انجام پژوهش یا نگارش مقاله نقشی نداشته است خودداری نماید.
- از مهم‌ترین موارد اصول اخلاقی در انتشارات علمی، رعایت حقوق سایر نویسندگان است؛ لذا این نشریه حداکثر تلاش را برای جلوگیری از هر گونه سرقت ادبی اعمال خواهد کرد تا اطمینان لازم از مبرا بودن آثار ارسالی از سرقت ادبی حاصل شود. نویسندگان محترم لازم است در هنگام ارسال مقاله فایل مشابهت مقاله را از یکی سامانه‌های همانندجو - سمیم نور ارسال نمایند.
*******
خلاصۀ اصول کمیتۀ اخلاق انتشارات COPE
خلاصۀ رهنمودهای کمیته اخلاق انتشارات علمی COPE به شرح زیر است:
سردبیر و هیأت تحریریه
- پذیرش مقالات: سردبیر نشریه مسئول اتخاذ تصمیم جهت پذیرش یا رد مقالات ارسالی می‌باشد. سردبیر با کمک هیأت تحریریه و با در نظر گرفتن مسائل مربوط به حق کپی‌برداری، سرقت علمی وغیره همچنین صلاحدید داوران و ویراستاران اقدام به پذیرش مقاله می‌نماید.
- عدالت: سردبیران وظیفه قضاوت در مورد مقالات را صرفاً از لحاظ شایستگی علمی برعهده دارد و باید بدون طرفداری یا کینه توزی شخصی یا در نظر گرفتن ملیت، جنسیت، مذهب و مسائل قومی، نژادی و سیاسی عمل نماید.
- محرمانه بودن: سردبیر و هیأت تحریریه نباید اطلاعات مربوط به مقاله را در مراحل داوری و ارزیابی برای کسی غیر از داوران، نویسندگان و ویراستاران افشا کنند.
- عدم افشا و استفاده شخصی: آن بخش از مطالب مقالات ارسالی که منتشر نشده‌اند نباید در پژوهش شخصی سردبیر و یا هیأت تحریریه، بدون کسب رضایت مکتوب نویسنده، استفاده شوند. اطلاعات و یا ایده های محرمانه که از طریق ارزیابی مقالات کسب شده‌اند باید به‌طور محرمانه حفظ شوند و در جهت منافع شخصی استفاده نشوند.
داوران
- پذیرش مقالات: داوران به سردبیر و اعضای هیأت تحریریه در اتخاذ تصمیم برای پذیرش و یا رد مقاله کمک نموده و از طریق ارسال اصلاحیه به نویسندگان در ارتقاء مقاله آنها سهیم می‌باشند.
- حق امتناع و عدم پذیرش: امتناع و رد درخواست ارزیابی یک مقاله بر حسب زمان و یا موقعیت ضروری و لازم است. داوری که احساس عدم صلاحیت کافی برای قضاوت در مورد مقاله پژوهشی می‌کند، باید از ارزیابی مقاله امتناع کند.
- محرمانه بودن: داوران باید به محرمانه بودن فرآیند ارزیابی احترام بگذارند و نباید اطلاعات مربوط به مقاله را بدون اجازه مکتوب نویسنده در اختیار شخصی غیر از سردبیر بگذارند.
- عدم سوگیری: داوران باید مقالات را به‌طور عینی، بی‌طرف و عادلانه ارزیابی کنند. داوران باید از سوگیری‌های شخصی در توصیه‌ها و قضاوت‌های خود اجتناب کنند.
- منابع: داوران موظفند منابعی را که نویسنده به آنها ارجاع داده شناسایی و بررسی نمایند. هرگونه نتیجه‌گیری یا بحثی که پیش از این مطرح شده باشد باید همراه با منبع ذکر شود. همچنین داوران موظفند در صورت مشاهده هر گونه شباهت یا هم پوشانی بین اثر ارسالی و مقاله‌ای دیگر مراتب را به سردبیر اطلاع دهند.
- تضاد منافع: داوران نباید از اطلاعات یا ایده‌هایی که طی فرآیند ارزیابی به‌دست آورده‌اند در جهت منافع شخصی استفاده نمایند. همچنین داوران باید از ارزیابی مقالاتی که از دید آنها مشمول تضاد منافع اعم از منافع مشترک مالی، سازمانی، شخصی و یا هرگونه ارتباط یا پیوندهای دیگر با شرکت‌ها، نهادها یا افراد مرتبط با مقالات است، امتناع کنند.
نویسندگان
- گزارش یافته‌ها: نویسنده مسئول مکاتبه، مسئول نهایی محتوای کل مقاله ارسالی می‌باشد. نویسندگان متعهد هستند یافته‌های خود را به‌طور کامل گزارش کنند و در ارائه یافته‌ها و تفسیر آنها دقت ویژه داشته باشند. مقاله باید حاوی جزئیات و منابع کافی باشد به‌نحوی که امکان دسترسی سایر پژوهشگران به مجموعه داده‌های یکسان جهت تکرار پژوهش وجود داشته باشد.
- سرقت علمی: نویسنده مسئول مکاتبه مقاله باید از این که تمامی مطالب ذکر شده حاصل پژوهش وی و همکاران ایشان که اسامی آنها مندرج در مقاله است، اطمینان حاصل نموده و منشأ و اصالت هر یک از مجموعه داده‌ها به‌کار گرفته شده را مشخص کند.
- اصالت: مقاله باید کاری جدید و اصیل باشد. نویسنده نمی‌تواند مقاله‌ای را که کل یا بخشی از آن در جای دیگری تحت بررسی است و یا قبلاً به نشریه دیگری ارسال شده به نشریه بفرستد.
- تشکر و قدردانی: نویسندگان باید به مراکز یا افرادی که در شکل‌گیری پژوهش آن تأثیرگذار بوده‌اند اشاره نموده و قدردانی نمایند.همچنین در صورت داشتن حامی مالی پژوهش در این بخش ذکر شده و مورد قدردانی قرار می گیرد.
- تألیف اثر: همه نویسندگان مندرج در مقاله باید در کار پژوهش مساعدت و همکاری جدی داشته و در مقابل نتایج پاسخگو باشند. اعتبار و امتیاز نویسندگی یا تألیف باید به نسبت مساعدت‌های بخش‌های مختلف تسهیم شود. نویسندگان باید مسئولیت و اعتبار کار را تقبل کنند. نویسنده مسئول مکاتبه که مقاله را به نشریه ارسال می‌نماید باید یک نسخه یا پیش نویس مقاله را به همه نویسندگان مشترک و همکار ارسال و رضایت آنها را جهت ارسال مقاله به نشریه و انتشار آن کسب کنند.
- تضاد منافع: نویسندگان موظفند هر گونه تضاد منافعی را که بر نتیجه پژوهش آن و یا تفسیر یافته‌ها تأثیرگذار بوده است مطرح نمایند و منابع مالی حامی پژوهش خود را ذکر کنند.
- بازبینی مقاله: اگر نویسنده‌ای متوجه اشتباه یا بی دقتی مهمی در اثر خود شود، موظف است مراتب را به سرعت به سردبیر نشریه اطلاع داده و در فرآیند بازبینی و اصلاح مقاله همکاری نماید.
بدیهی است هرگونه سرقت علمی یا سایر رفتارهای غیر اخلاقی منجر به حذف مقاله از فرآیند داوری خواهد شد.
